مسیر ورود به آموزش عالی در ایران، نه تنها نابرابریهای پیشین را جبران نمیکند، بلکه آنها را تثبیت و بازتولید میکند. برخلاف تصور عمومی از آزمون سراسری بهعنوان رقابتی برابر، دادهها نشان میدهد که داوطلبان برخوردار از دهکهای بالای درآمدی، بهویژه سه دهک آخر، بیشترین سهم را از پذیرش در رشتهها و دانشگاههای ممتاز دارند؛ بهگونهای که حدود ۵۵٪ رتبههای برتر، از تنها دو دهک بالایی هستند، در حالی که سهم دو دهک پایین، کمتر از ۱۰٪ است.
این شکاف در رشتههای پرمتقاضی، مانند پزشکی و مهندسی، شدیدتر است و عملاً مسیر دستیابی به موقعیتهای شغلی پایدار و با منزلت را برای طبقات فرودست محدود میکند. در بازه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال، احتمال تحصیلات دانشگاهی در دهکهای بالایی، بیش از ۲.۵ برابر دهکهای پایینی است. بهعبارت دیگر، دسترسی به فرصتهای تحصیلی، بهجای معیارهای توانمندی، تابع جایگاه اقتصادی خانوارها شده است.
گزارش همچنین نقش بازار پرنفوذ آموزش خصوصی، مدارس خاص و ناشران بزرگ کنکور را در تعمیق این شکاف تحلیل میکند؛ نهادهایی که با بهرهگیری از منابع عمومی، زیرساختهای دولتی و یارانههای غیرشفاف، رقابتی نابرابر را در نظام آموزشی رقم زدهاند.
همچنین نظام سهمیهبندی فعلی –با ۱۰ نوع سهمیه– به جای جبران نابرابری، به پیچیدگی و بیاعتمادی افزوده است.
مهمترین محورهای پیشنهادی:
- اصلاح و ادغام سهمیهها با معیارهای شفاف مانند شاخص دهکی؛
- کاهش تنوع مدارس و تقویت آموزش عمومی برای ارتقاء کیفیت و همگرایی اجتماعی؛
- مهار بازار کنکور از طریق محدودیت بر کتابهای کمکآموزشی، اصلاح ساختار امتحانات، و جلوگیری از استفاده مؤسسات خصوصی از منابع دولتی؛
- بازنگری در سیاست بودجهای و افزایش سهم آموزش عمومی از منابع عمومی.
برای مطالعه متن کامل کلیک کنید
#وزارت_تعاون_کار_و_رفاه_اجتماعی
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟